Decoreren van werkstukken
Voor het decoreren van je werkstukken kun je gebruik maken van een variatie aan kleurende en andere decoratieve mogelijkheden.
Let wel: deze opsomming is niet compleet. Zie het als een handreiking ter ondersteuning van je eigen opvattingen en uitvoeringen of als startpunt voor een lange ontdekkingstocht.
Er blijft nog voldoende ruimte over voor eigen interpretaties.
Terra Sigilata (TS), een zeer fijnkorrelige engobe (colloidale deeltjes), kan op de gebruikelijke manier worden gemaakt met roodbakkende kleipoeder (KRB). Deze KRB wordt meestal niet verwerkt met kleurende oxiden, maar wordt puur aangebracht op ongebakken klei, daarna eventueel gepolijst met een stukje plastic (zak) of een gladde kiezelsteen (zie onder andere sublink van dit hoofdstuk).
Dit product laat zich goed aanbrengen op ongebakken werkstukken. Op gebakken producten is het goed om één (volume-) deel van een fritte toe te voegen aan ongeveer 15 delen van de engobe.
Een variant op het maken van de roodbakkende Terra Sigilata is het gebruik van witbakkende kleipoeder (WBP of varianten). Het aanmaken gebeurt op dezelfde manier als met roodbakkende kleipoeder (KRB).
Voor het maken van gekleurde engobes op deze basis is het mogelijk om (elke willekeurige) ball clay (dus een vette klei) te gebruiken en daaraan dan weer de gebruikelijke percentages van kleurpigmenten toe te voegen.
Dat kunnen de kleurende oxiden zijn (ijzeroxide, koperoxide, chroomoxide, kobaltoxide, nikkeloxide en dergelijke), of de daaraan verwante carbonaten (kopercarbonaat, kobaltcarbonaat) en/of fosfaten (koperfosfaat, kobaltfosfaat e.d.) of majolica-mengsels en stains en vuurvaste pigmenten..
Deze stoffen worden toegevoegd in percentages (van 0,5 tot 10%) op het droge gewicht, of in lagere (gewichts-) percentages aan het natte gewicht of volume, bijvoorbeeld
1 - 6 % cobaltoxide - licht/donkerblauw (of kobaltcarbonaat of kobaltfosfaat)
1 - 5 % chroomoxide - groen (niet te veel nemen)
1-10 % ijzeroxide - licht (geel-) bruin tot donker roestkleurig
1 - 10 % koperoxide - groen/blauwgroen (of kopercarbonaat)
5 - 10 % mangaanoxide - bruin (of mangaancarbonaat)
1 - 5 % nikkeloxide - grijsgroen
1% kobaltoxide + 10% mangaanoxide - grijs
10% mangaanoxide + 10% chroomoxide + 10% ijzeroxide - zwart
Of ieder percentage of samenstelling die het gewenste of acceptabele effect oplevert, proberen dus.
Ook kunnen in deze engobes zogenaamde stains worden gebruikt. In dit geval kunnen dat zowel body-stains (duurder) zijn, als glaze-stains (goedkoper) of pigmenten op deze basis. Deze stains en pigmenten zijn samengesteld door een variatie aan keramische (kleur-) stoffen te mengen, daarna op hoge temperatuur te bakken en te doen samensmelten. Na dit gloeiproces worden ze vermalen en zijn daarna in het vuur stabieler, betrouwbaarder, vuurvaster en egaler van kleur dan de meeste oxiden en carbonaten.
Een indicatie voor de dikte van de engobe om er mee te kunnen decoreren is: Als je het penseel in de engobe doopt en er mee over een krant schrijft, dan moeten de letters niet of nauwelijks te lezen zijn. De vloeibaarheid kun je vergroten door toevoeging van enkele wat glycerine.
Door toevoeging van een beetje arabische gom voorkom je het afvegen van de decoratie.
Op het biscuit gebakken product aangebracht en in open vuur of papieroven gestookt, zullen de kleuren meestal pasteltinten zijn. Daarom kunnen na het aanbrengen de gekleurde engobes worden bespoten of gespritst met een verzadigde oplossing van soda of sulfaten en/of chloriden. De natrium in deze oplossing zorgt dan voor intensivering van de kleuren.Ook toevoegingen van zout kunnen deze rol spelen.
Een andere mogelijkheid: Om de kleur in bepaalde mate te intensiveren kan de engobe worden gemengd met 5-10 % van een standaard-fritte (bijvoorbeeld een calcium-boor-fritte), waardoor de kleur intensiever wordt.
Omdat de producten opelkaar worden gestapeld, kunnen ze niet worden geglazuurd.
Wel hebben zuurstofrijke en zuurstofarme locaties in de oven uiteraard invloed op zowel de kleur van de aangebrachte decoraties als op de kleur van de klei, de scherf.
Variaties:
Mishimatechniek
Een oude Japanse techniek is de mishimatechniek, waarbij in de leerharde klei patronen worden gestoken of gekrast en met een engobeslib worden gevuld. Als de omgeving wordt schoongemaakt blijft in de groeven de andere kleur zitten en geeft die contrasterende patronen te zien.
Sgrafito
Bij de sgrafito-techniek bedek je het voorwerp met een dunne laag slib door begieten of spuiten. In de leerharde laag krast je met een mesje of schraper bepaalde delen weg, waardoor de onderliggende klei weer te voorschijn komt.
Mogelijk andere technieken zijn nog:
Stempelen
In de nog zachte klei kunnen stempels gedrukt worden. Dit kunnen speciaal van gips vervaardigde stempels zijn dan wel ieder voorwerp dat maar een afdruk wil achterlaten.
Kloppen
Door met een voorwerp ritmisch op de klei te kloppen kan er een structuur worden gemaakt aangebracht die met kleurende engobe kan worden opgevuld.
Ten slotte:
Alles wat je bedenkt zal afhangen van de durf en de creativiteit die je aan de dag legt... en de discipline die je hebt om te experimenten en proefstukjes te maken.
Dus alles noteren uiteraard, want meestal weet je na enkele dagen niet meer exact wat er is gebeurd tijdens de voorbereidingen.
Denk bij het gebruik van deze stoffen aan je gezondheid, dus hygiëne voor mond, huid en ademhaling.
© Tjabel Klok